ÇEVRE FELSEFESİ

ÇEVRE FELSEFESİ

Albenili bir kavramdır çevre. Çevre ile ilgili olmak, çevreci gözükmek bir çok insan için saygınlık kazanma davranışı olarak anlaşılmaktadır. Çevrenin toplumda kazandığını düşündüğü önemsenmeden, itibardan, birey kendince pay almaya çalışmaktadır. Başka konularda da çok görülen olağan bir davranıştır bu.

Ama çevre ile başka anlamda da yani sorumlulukla, kaygıyla, çok büyük özveri ve emeklerle ilgilenenler de az değildir. Onlara imreniyorum, özeniyorum ve saygı duyuyorum. Ülkemde ilk kez tarım ekonomisi ile çevre arasındaki ilişkilerin incelenmesi, araştırılması ve bu ilişkilerin olumlulaştırılması bağlamında, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü’nde, Tarımsal Çevre Ekonomisi adı altında lisansüstü bir ders açmıştım. Çok uzun olmayan o günler öncesinden ve de o günlerden bu yana çevre odaklı çok değerli altbilim dalları geliştirilmiş ve bu konularda yine çok değerli eserler verilmiştir. Çevre ekonomisi, çevre siyaseti, çevre sosyolojisi, çevre psikolojisi gibi bilim dallarında çok değerli bilim insanları yetişmiş, toplumun ve özellikle toplum yöneticilerinin yararlanabileceği körün değneği değerinde bilimsel bilgiler üretilmiştir.

Çevre felsefesi de bunlardan birisidir. Bu konuda gerek yurt içinde ve gerekse yurt dışında çok sayıda ve biçimde yayınlar yapılmıştır ve yapılmaktadır. Üniversitelerde yüksek lisans ve doktora tezleri verilmektedir. Çalıştaylar, kongreler, paneller düzenlenmektedir.

Felsefe “bilgelik sevgisi anlamına gelen Yunanca philia (sevgi) ve sophia (bilgelik) sözcüklerinden türetilmiştir. Felsefe, genel bir tanımlamayla, insanın içinde yaşadığı dünyayı anlama uğraşıdır… Felsefe zamanla değişik dallara ayrılmıştır. Örneğin estetik, sanat ve güzelliği; etik, insan davranışındaki doğruyu ve iyiyi; mantık ise doğru düşünme yöntemini inceledi (Temel Britan,ca-cilt 6-ISBN 975-7760-0201)”. Estetik, Etik ve Mantık gibi bu temel konuları çeşitli alanlarda ele alan felsefe dalları da ele alınan dalın felsefesi olarak adlandırıldı. İşte Çevre Felsefesi de çevrede estetiği yani çevrede sanat ve güzelliği; çevrede etiği yani çevrede insan davranışındaki doğruyu ve iyiyi; çevrede mantığı yani çevrede doğru düşünme yöntemini konu alan bir felsefe altbilim dalıdır. Bu açıklamaları, bilenler için değil, bilenlerin hoşgörüsüne sığınarak, konu ile ilgilenenler için yazdım.

Yukarıda açıklandığı anlamda çevre estetiği, çevre etiği ve çevre mantığı konularında birbirinden ayrı değişik düşünceler ve anlayışlar vardır ve bu olağandır. Sayın Yücel Çağlar da bu çeşitlilikte kendi görüş, düşünce ve anlayışlarını ( “doğal” söyleşiler, denemeler) adı altında bir kitapta toplamıştır ( A7 KİTAP-ISBN : 978-605-2191-73-6-İstanbul).

Yazar kitabın “Sunuş” başlığında (Doğal süreçleri, ortamları ile varlıkları yaşantımıza neden bu denli dışsallaştırıyoruz acaba? Bakıyorum da günümüzde bile çoğumuz yalnızca çeşitli amaçlarla ve yöntemlerle yararlanabileceğimiz “doğal kaynak” olarak görüyor söz konusu süreçleri, ortamları ile varlıkları…sözgelimi “doğanın diyalektiği” pek az değini konusu yapılıyor… “doğayı” dışarılarda bir yerlerdeki ortamlar ya da varlıklar olarak algılamaktan kurtulamıyoruz bir türlü, ne denli büyük bir yanılsama!) diye bir temel anlayışını ortaya koyuyor ve yapıtında bu yanılsamaların anlaşılmasına katkıda bulunabilme ereği ve çabası ile yola çıkıyor.

Amacını arı bir Türkçe ile anlatan yazar, doğanın nasıl okunması, ormanın ve makinin bugünkü çıkarcı anlayışın dışında nasıl anlaşılması gerektiğini, küçümsenen bozkırın gerçekteki önemini ve özdeki varsıllığını, tüm dalları ile sanatta doğanın nasıl dillendirebileceğini ve daha pek çok başlıkta, bütünsel bir çevre felsefesi oluşturmuştur. Estetikte yani çevrede sanat ve güzellikte; etikte yani çevrede insan davranışındaki doğru ve iyide; mantıkta yani çevrede doğru düşünme yönteminde olmak üzere bütüncül bir anlayışla bir çözümleme ( analiz) ve bir bireşim (sentez) yapmıştır. Çevre konusunda, çevreyi gereği gibi anlama konusunda bir kılavuz eser ortaya koymuştur. Çevre ile ilgilenenlerin ilgi ile okuyacağını ve yararlanacağını düşünüyorum ve umuyorum. Yazarı kutlarım. Okunası bir kitap.

Osman Gökçe
30.03.2020
bilim.ege@gmail.com